İşletmelerin kurulmasıyla birlikte yeni düzene geçen kişiler bu noktada ürün ya da hizmet satışına başlamasıyla birlikte vergilendirme sistemlerini de gerçekleştirmeleri gerekmektedir. İlk akla gelen vergi türü ise gelir vergisidir. Gelir vergisi tüm işletmelerin, firmaların, şirketlerin vermesi gereken zorunlu vergilerden biridir. Peki gelir vergisi nedir, nasıl hesaplanır? Bu yazımızda gelir vergisinin tüm detaylarını ele alacağız. Gelir vergisi; gerçek kişiler üzerinden bir anlamda hukuk kapsamında yetki kullanan ve hak edinen kurumsal olmamış kişilerin gelirleri kapsamında alınan bir vergi türü olarak nitelendirilir. Gelir ise gerçek kişinin takvim yılı içerisinde elde etmiş olduğu irat ve kazançların safi tutarıdır. Gelir vergisi genel olarak gerçek kişilerin elde ettiği gelirler üzerinden alınan bir vergi türüdür. Bu gelirler ise gayrimenkul ya da menkul varlıklar üzerinden elde edilen gelirler, serbest meslek faaliyetleri üzerinden kazanılan gelirler (muhasebecilik, avukatlık, kendi adına çalışmalarını sürdüren doktor vs.) ve zirai faaliyetler neticesinde elde edilen gelirler üzerinden alınan vergiler gelir vergisi kanunu kapsamınca değerlendirilmektedir.

Gelir Vergisinin Hesaplanması

Gelir vergisinin hesaplanması çeşitli yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Buna göre 24000 TL altında elde edilen gelirler için toplamda %15 değerinde gelir vergisi alınmaktadır. Örnek göstermek gerekirse verginin matrahı, bir anlamda vergi işlem görülecek miktarı 6000 TL olsun. Bu miktar üzerinden gelir vergisi %15'lik oran olacaktır. Ödenmesi gereken vergi ise 900 TL olacaktır. Vergi matrah değerinin 26000 TL olduğunu düşünelim. Bu matrahın 24000 TL'si ilk dilimde yer aldığından dolayı %15'lik bir vergi oranı görmektedir. Yani bu kısmın vergisi 3600 TL'dir. Matrahın geri kalan kısmındaki gelir üzerinden ise %20 oranında vergi alınır. Yani kalan 2000 TL'nin %20'lik vergisi 400 TL'dir. 26000 TL'lik gelirden verilen toplam vergi ise 4000 TL olacaktır. Geliri üzerinden ne kadar vergi ödeyeceğini bilmeyen ve öğrenmek isteyen kişiler bu hesaplar üzerinden kabataslak vergi borcunu saptayabilir. Verginin ilk dilimi olan %15'lik kısmı ile 24000 TL'den sonraki gelirin vergisinin %20 olarak ele alınması en önemli detaylardan biridir. En sonda ise bu oranlardan gelen vergi miktarının toplanarak toplam verginin elde edilmesi mümkündür.

Gelir Unsurları Nelerdir

Gelir vergisine tabi olan gelirler "Gelir Vergisi Kanunu" bölümünde ele alınmıştır. Buna göre gelir vergisine giren kazançlar:
  • Zirai kazançlar
  • Ticari kazançlar
  • Ücretler
  • Gayrimenkul sermaye iratları
  • Diğer kazanç ve iratlar
  • Serbest meslek kazançları
  • Menkul sermaye iratları
Bu tür kazanç elde eden kişilerin gelir vergisini ödeme zorunluluğu bulunmaktadır. Buna göre kişiler, işletme sahipleri ya da bireysel kazanç sağlayarak gelir elde eden kişiler muhasebe aracılığıyla bu gelir vergilerini tanımlayabilir ve ödeyebilir.

Gelir Vergisi Mükellefleri Kimlerdir

Gelir vergisi mükelleflerinin kimler olduğu da en çok merak edilen konulardan biridir. Buna göre;
  • İkametgahı Türkiye'de bulunan kişiler,
  • Takvim yılı içerisinde devamlı olarak altı ay süreden fazla oturanlar,
  • Merkezi Türkiye merkezinde bulunmakta olan, yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları
Bu mükellefler Türkiye dışında ve içinde kazandıkları gelirler ve iratların tamamı üzerinden gelir vergisine tabi tutulurlar. Dar mükellefe sahip kişiler Türkiye'de yerleşmemiş gerçek kişilerdir. Bunlar ise Türkiye özelindeki elde ettikleri kazançlar ve iratlar üzerinden vergiye tabi tutulurlar.

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir

Gelir vergileri genellikler iki taksit ile ödenmektedir. Eğer ki gelir yalnızca basit usul kapsamındaki ticari kapsamlardan oluşmuyorsa ilk taksit ödemesinin Mart ayının sonuna kadar, ikinci taksit ödemesinin ise Temmuz ayının sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir. Gelir sadece basit usul kapsamındaki ticari kazançlar üzerinden ise ilk taksit Şubat ayının sonuna kadar diğer taksit ise Haziran ayının sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.

Gelir Vergisi Nereye Ödenir

Gerli vergileri, mükelleflerin ikametgah adreslerinin kayıtlı olduğu yerdeki vergi dairelerine ya da iş yerlerinin bağlı olduğu yerdeki bankalar ya da vergi dairelerine ödenebilir.

Gelir Vergisi Beyannamesi

Gelir vergisi beyannamesi, geliri gösteren beyanname belgesidir. Ayrıca bu beyanname kapsamında vergi tarhının gerçekleşmesi de mümkündür. Yıllık gelir vergisi beyannamesi mevcut yılın Mart ayının bitiminin akşamına kadar verilebilir. Gelir sadece basit usul kapsamına giriyorsa Şubat ayı içerisindeki 25. günün akşamına kadar verilebilir.