Gider Pusulası Nedir?
Gider pusulası, defter tutmayan yani vergi mükellefi olmayan kişilerden (çiftçiler hariç) satın alınan ürün veya hizmetin karşılığında düzenlenen belgedir. Gider pusulasının kullanıldığı işlemler; vergiden muaf esnaf ile yapılan ticari işlemler, nihai tüketicilerden alınan mal ve hizmetler, telif ödemeleri ve iadeler gibi işlemlerdir.
Farz edelim ki işletmeniz için herhangi bir şirket bağlantısı olmayan bir tesisatçıdan hizmet aldınız ve bu kişi şirket adına çalışmadığı için tarafınıza fiş, fatura gibi bir belge oluşturamıyor. Bu durumda tesisatçıya yapacağınız ödemeyi yasal yollarla muhasebe kayıtlarına almanız için düzenlemeniz gerekecek ve bu belge fatura hükmünde değer görecektir.
Gider pusulası Hangi Durumlarda Düzenlenir?
Vergi yükümlüsü olmayanlardan ve vergiden muaf esnaflardan hizmet veya ürün satın alındığı takdirde gider pusulası düzenlenir.
Tüketiciye satılan mallar tüketici tarafından iade edildiğinde gider faturası düzenlenir.
Basit yöntemle vergilendirilen vergi mükelleflerinden sabit kıymetler satın alındığında, gider pusulası düzenlenir.
Maddede belirtilen muafiyetten yararlanan kişiler durumunda. Gelir Vergisi Kanunu'nun 18. Maddesi, bir ürün satın alırken bir gider pusulası düzenlenir.
Serbest mesleğe giren bir kişiye ödeme yapılırken, bir gider pusulası düzenlenecektir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, yayınladığı bülten aracılığıyla harcama pusulasının kullanımını genişletti. Bu doğrultuda vergiden muaf tüccarlarla yapılan ticari işlemler, nihai tüketicilerden elde edilen ürün ve hizmetler, iadeler, telifler vb. örneğin, ücret pusulası birçok işlem için kullanılır.
Gider Pusulasında Vergi Nasıl Hesaplanır?
İşi yapan kişi ile anlaşmaya bağlı olarak net ya da brüt üzerinden vergi hesabı yapılabilir.
Net ödeme örneği;
İşi yapan kişi ile 1.000 net tutar üzerinden anlaşma yapıldıysa ve vergi oranı %20 ise, toplam tutar hesabı şu şekilde yapılır:
1.000 / (%100- %20) = 1.000 / 0,8 = 1.250 TL
Brüt ödeme örneği;
İşi yapan kişi ile 1.000 TL brüt tutar üzerinden anlaşma yapıldıysa ve vergi oranı %20 ise, toplam tutar hesabı şu şekilde yapılır:
1.000 x (%100- %20) = 1.000 x 0,8 = 800 TL
Gider Pusulası Hangi Durumlarda Kesilir? Stopaj Oranları Nedir?
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesine göre vergisiz sektörlerden ürün ve hizmet satın alırken yapılan ödemelerden stopaj vergisi kesilmektedir.Stopaj, kaynaktan kesilen vergidir.
Stopaj vergisi olan kişi daha sonra beyanname vermesi durumunda beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden stopaj vergisini mahsup edebilir. Öte yandan, stopaj vergisi oranları farklıdır.
Ürün veya hizmetin satın alındığı kişi vergi mükellefi değilse ve işinde bağlı olmaksızın kendi adlarına kapı kapı dolaşan gerçek ve tüzel kişilerin ürünlerini satarsa ve tüccar muafiyetinden yararlanmıyorsa; komisyon ve prim gibi ödemelerle yapılan sözleşmelerinde %20 oranında stopaj vergisi alınmaktadır.
Hurda mal alımlarında %2 stopaj kesintisi uygulanır.
Havlu, nevresim, çorap, halı, kilim, dokuma, örgü, dantel, her türlü nakış ve her türlü turistik eşya, paspas, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapay çiçek ve benzeri ürün veya hizmet bedelleri için %2 stopaj vergisi ödenir.
Diğer mal alımları için %5 stopaj vergisi uygulanır.
Diğer hizmet alımları, yani ürün ve hizmetin değeri yukarıda sayılanlar dışında ayırt edilmez olması durumunda da %10 stopaj vergisine uygulanır.
Gider Pusulası ve Stopaj Kavramı
Stopaj; ticarette vergi muafiyeti olarak ifade edilebilecek bir orandır. Gelir pusulası düzenlenirken de bir ticari işlem söz konusu olduğundan stopaj kavramı konu ile ilgilidir.
Gider pusulasında net bir biçimde ifade edilen stopaj giderleri, ticarete konu olan mal, ürün ya da hizmetin niteliğine göre %2 ila %20 arasında değişkenlik gösterebilir.
Kimler Gider Pusulası Düzenler?
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 234. maddesinde
Gider pusulası şu şekilde açıklanmıştır:
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, gelirleri kolayca tespit edilenler, defter tutması gereken çiftçiler ve serbest meslek sahipleri: vergiden muaf tüccarlar, yaptıkları işler veya onlardan aldıkları mallar ve ispatla giderler iş yapan veya mal satan kişi tarafından imzalanması, vergiden muaf kuruluşlar tarafından düzenlenen bir faturadır. Bu belge aynı zamanda kişisel eşyalarını satanlardan birinci ve ikinci sınıf tüccarlar tarafından satın alınan altın ve mücevher gibi değerli mallar için de düzenlenir.
Vergiden muaf olan kişiler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinde şöyle sıralanır:
•Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartıyla gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler
•Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak çalışan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı
•Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar
•Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya kadar nakil vasıtaları işletenler
•Hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar
•Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında taşımacılık yapan çiftçiler
•Oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü gibi mamûlleri; örgü, dantel gibi nakış işlerini; turistik eşya, hasır, sepet gibi ürünleri; tarhana, erişte, mantı gibi yiyecekleri iş yeri açmaksızın satanlar
•Bir iş yeri açmaksızın kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi
toplayarak bu malları satanlar
•Kendi ürettikleri ürünleri satanlara münhasır olmak üzere el dokuma işleri, bakır işlemeciliği, çini ve çömlek yapımı, sedef kakma ve ahşap oyma işleri, kaşıkçılık, bastonculuk, semercilik, yazmacılık, yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık ve bunlar gibi geleneksel, kültürel, sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan meslek kollarında faaliyette bulunanlar
